آشنایی با آیین‌های چهارشنبه سوری در آذربایجان غربی

به گزارش پایگاه خبری قارتال نیوز، سال‌های گذشته مردم آذربایجان در اسفند ماه، چهارشنبه های دیگری را نیز جشن می‌گرفتند که امروزه این رسوم تقریبا به فراموشی کامل سپرده شده است.

مطابق سنت‌های کهن و قدیمی مردم آذربایجان چهارشنبه اول اسفند ماه را «چیلله قوان» یعنی هفته‌ای که چله زمستان را فراری می‌دهد یا «یالانچی چیلله» یعنی چهارشنبه دروغین می‌نامیدند و با آیین هایی اتمام فصل زمستان را جشن می‌گرفتند.

چهارشنبه هفته دوم اسفند ماه موسوم به «کوله چارشنبه» یعنی چهارشنبه کوتوله بود و سومین چهارشنبه نیز «موشتولوقچی چارشنبه» یعنی پیام آور نامیده می‌شد و چهارشنبه آخر را «آخیر چارشنبه» می‌گفتند که چهارشنبه آخری مهم‌تر از سایر چهارشنبه ها بود و جشن های بزرگی در آن بر پا می‌شد.

از میان تمامی مراسمات باقی مانده، آیین گسترده چهارشنبه آخر سال به عنوان یکی از رسوم نوروزی هنوز با حال و هوای قبلی برگزار می‌شود.

خٌنچه چهارشنبه سوری
یکی دیگر از مراسم چهارشنبه سوری، فرستادن خنچه‌هایی از هدایا به همراه نقل ، شیرینی و آیینه برای تازه عروس‌ها است، در این روز خانواده داماد و فامیل‌های آنان هدایایی رنگارنگ را به خانه تازه عروس فرستاده و این روز را جشن می‌گیرند.

مراسم شال ساللاماق (شال اندازی)
یکی از رسومات قدیمی که در بیشتر مناطق آذربایجان در چهارشنبه آخر سال برگزار میشود مراسم شال ساللاماق است ، به این صورت که در شب های چهارشنبه سوری، جوانان و نوجوانان با شال ،چادر و پارچه ای به پشت بام خانه اقوام و آشنایان رفته و از روزنه پشت بام آن را به داخل آویزان می کنند. صاحب خانه نیز با میوه، شیرینی، آجیل، تخم مرغ، پول، جوراب پشمی و مواردی از این دست از آنان پذیرایی می‌کند. این رسم که در بیشتر نقاط آذربایجان رایج بوده و امروزه نیز عملی می گردد، اگر چه مشکلات آپارتمان نشینی، این مراسم را کم رنگ کرده ولی هنوز در شهرها و روستاها با عناوین مختلفی چون « باجالیق »، « بیللی – بیللی »، « شال ساللاماق » شناخته می شود.

مراسم بخت گشایی
از مراسم بسیار قدیم آخرین چهارشنبه سال، مراسم بخت گشایی است،مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال با چارقد است بدین صورت که دختران دم بخت گرهی به دستمال یا چارقد خود می‌زنند و از اولین رهگذر می‌خواهند تا به امید باز شدن گره از کارشان، گره را بگشاید.

قاشق زنی یا بیلی بیلی
در این رسم دختران و پسران جوان قاشق بدست یا با آویزان کردن شال از پشت بام برای آنکه شناخته نشوند چادری بر سر و روی خود می‌کشند و به در خانه دوستان و همسایگان خود می‌روند و با در آوردن صدای قاشق‌ها صاحب‌خانه را از حضور خود با خبر کرده و او را به در خانه می‌کشانند که بر طبق رسم صاحب‌خانه کاسه‌های آن‌ها را از آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول پٌر می‌کند.

فال گوش ایستادن
فال گوش ایستادن یکی از رسم‌های چهارشنبه‌سوری است که در آن دختران جوان نیت کرده و پشت دراتاق ایستاده و به سخنان اهل خانواده گوش می‌دهند سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند و به همین خاطر معمولا بزرگان خانواده تأکید می کنند که همه اعضای خانواده در این شب، سخنان خوب و خوش یمن بگویند.

بایاتی خوانی
در شب چهارشنبه سوری معمولا خانواده‌ها به منزل بزرگان فامیل رفته و با خوردن آجیل و خواندن ابیات ترکی که به آن بایاتی می‌گویند سرگرم می‌شوند. یکی از بزرگان فامیل شروع به خواندن بایاتی کرده و به ترتیب دیگر اعضای خانواده نیز اشعاری با زبان ترکی می‌خوانند.

روشن کردن آتش چهارشنبه سوری
دم‌دمای غروب آخرین چهارشنبه سال جوانان و بزرگسالان با شور و شوق تمام کوپه‌هایی از هیزم را در حیاط و جلوی درب منازل جمع کرده و خانواده ها دور هم جمع می‌شوند. با غروب آفتاب اقدام به افروختن این هیزم ها کرده و از روی آتش می‌پرند. در هنگام پریدن از روی آتش این شعر را زیر لب زمزمه می‌کنند.
آتیل باتیل چارشنبه، بختیم آچیل چارشنبه

فردای چهارشنبه سوری
رفتن به سر چشمه یکی دیگر از مراسمات این روز است که در روستا‌ها هنوز هم سپیده دم زنان و دختران کوزه به دست سر چشمه رفته و کوزه‌های خود را پر از آب کرده و به خانه می‌آوردند و اندکی از آن آب را برحیاط خانه می‌پاشند تا سال پربرکت و خوبی را داشته باشند.

از دیگر برنامه‌‌های‌چهارشنبه سوری می‌توان به هدیه بردن برای خواهر، دختر و عروس‌ها، رفتن به بازار و خریدن شمع، آیینه و جارو اشاره کرد که در اکثر مناطق آذربایجان‌غربی همچنان در بین مردم رواج دارد به طوریکه کودکان پابه‌پای بزرگسالان در برگزاری این آیین‌ها شرکت می‌کنند.

خبرنگار:الهه اسدی