آداب و رسوم مردم ارومیه در ماه محرم/از برگزاری مراسم شاخسی گویان تا شام غریبان

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری قارتال نیوز،ماه محرم در ارومیه،که به شهر رنگین کمان اقوام و ادیان معروف است با برگزاری مراسمات مختلفی آغاز می شود. مراسم اعلان عزا، آئین طشت گذاری، زنجیرزنی، دستجات عزاداری، دادن نذری، توسل به دستجات عزاداری بخشی از آداب مردم این شهر در ماه محرم است.
از اولین روز دهه اول محرم، عزاداری در ارومیه با مراسم اعلان عزا آغاز می شود مراسم اعلان عزا در چند سال اخیر توسط شهرداری ارومیه و با افراشتن پرچم سیاه اباعبدالله در میدان انقلاب ارومیه با حضور گسترده مردم و مسئولین انجام می‌شود و از آن روز ارومیه رنگ و بوی محرم گرفته و شهر در ماتم سید و سالار شهیدان به سوگ می‌نشیند.

شاخسی،واخسی
مراسم عزاداری سنتی موسوم به «شاه‌حسین و وای حسین گویان» یاهمان«شاخسی» «واخسی»در دهه نخست ماه محرم در ارومیه  به شکل پرشوری برگزار می‌شود. در این مراسم تعداد زیادی از عزاداران چوب بدست شاخسی واخسی گویان به عزاداری می پردازند این مراسم تا شب تاسوعا در بیشتر مساجد تکایا و حسینیه های ارومیه برگزار می شود.

زنجیر زنی
دسته های زنجیر زنی ارومیه به عنوان یکی از کانون های بزرگ عزاداری در دهه اول ماه محرم از همان روزهای اول و دوم به راه می افتند. این دسته ها مجموعه ای از مردان، جوانان و کودکانی هستند که معمولا در دو ردیف یا دسته عزاداری سازمان می یابند که برای نشانه عزادار بودن پیراهن سیاه معمولی یا کمی بلند پوشیده و برخی نیز دستمال سیاهی به نام (باش قره سی) بر سر می بندند. 
 در این مراسم شرکت کنندگان به صورت دستجات منظم با یک دست زنجیر را به شانه می زنند زنجیرزنان هنگام استفاده از زنجیر در دو صف قرار گرفته و حرکت پاها نیز مشابه حرکت دسته جات است به این ترتیب که دو قدم به جلو که در هر قدم یک ضرب نواخته شده و عزاداران پشت سر هم قرار می گیرند، ولی در ضربه سوم عزاداران هر دو صف مقابل و رو به روی هم قرار می گیرند .
عزاداری دستحات زنجیر زنی در روزهای نهم و دهم محرم به اوج خود می رسد عزاداران زنجیرزن پس از آرایش و تشکیل دسته ها و قبل از حرکت به سوی خیابان های اصلی شهر در کوچه های محلات و مقابل مسجد محله زنجیر زنی کرده و پس از آن به خیابان امام و عطایی آمده و تا ظهر در این خیابان ها عزاداری می‌کنند.

عاشورای حسینی, تعزیه خوانی
از جمله مراسم ظهر روز عاشورا ، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است این مراسم نمایشی کوتاه از اتفاقات واقعه کربلا است. یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل ‘مسجد مهدی القدم’ است که مردم محله و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین هستند.
مردم ارومیه در روز عاشورابه طرق مختلف از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت و آش های محلی، ساری شیله (شله زرد که در سال های اخیر معمول شده) عشق و ارادت خود را به سید و سالار شهیدان ابراز می‌کنند.
اقلیت های دینی نیز در در روزهای تاسوعا و عاشورا در کنار برادران مسلمان خود به عزاداری پرداخته و در سوگ امام حسین و شهدای کربلا اشک ماتم می‌ریزند.
در عزاداری‌های محرم، مردم ارومیه نیز  به مانند برخی مناطق کشور از نمادهایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت علی اصغر (ع) طفل شیرخوار کربلا استفاده می‌شود که این سمبل‌ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری‌ها نقش موثری ایفا می‌کند.

شام غریبان
مراسم شام غریبان ، از جمله مراسم حزن انگیز و اندوه باری است که در اکثر مساجد شهر ارومیه برگزار می شود در این مراسم  دسته های زنجیر زنی پس از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه ها، وارد مسجد شده و به زنجیر زنی می پردازند.
روضه خوانی توسط مداحان و ذکر مصیبت های حضرت اباعبدالله از ویژگی های این مراسم بوده و برای این منظور و طبق سنت های گذشته پس از اندکی زنجیر زنی در مساجد چراغ ها را خاموش کرده و شمع در سینی روشن می کنند و گرد افراد می گردانند.
همچنین در سال های اخیر روشن کردن شمع در مراسم شام غریبان به بیرون از مساجد کشیده شده بطوریکه عزاداران شمع به دست در مقابل مساجد گرد هم آمده و به عزاداری پرداخته و  شمع روشن می‌کنند.

گزارش : بیتا اختیاری