آذربایجان دا توخوجولوق صنعتی

قارتال نیوز/ آذربایجاندا توْخوجولوق و تیکمه صنعتی قدیم دؤورلردن وارایمیش و ایندی ده وار… توْخوجولوق صنعتی‎نین بیر عمده قیسمتین بیلاواسیطه خانیم لارین ال ایش‎لری تشکیل وئریر.

ائل اوبامیز / ائله قدیم نن تیکمه، یون جوْراب و الجک توْخوما، جیب یایلیقلاری حاضیرلاما ایش‎لرنن اوزون مدت لردی کی مشغول دولار…و گورورخ کی ائل خانیم لاری و حتی گاهدان آقالار دا/ تیکمه ایش‎لرینی نهایت اوستالیق‎لا ایجرا ائدیردیلر… یعنی بو صنعت تکجه خانیم لار اوچون یوخ، آقالاردا بعضا بو توخوجولوق لاردا / هنرلری وار و بیر پئشه کیمی بو صنعت ده فعالیت ائلیرلر…. ائوده بیر ساده گوز دولاندیراندا، کؤینک اتگی، کؤینک یاخاسی، آراقچین، باشماق بزه یی، قاپی، بوخاری، تاخچا اؤرتوکلرینده، سوفره و دسمال‎لاردا تیکمه‎لر گوزه چارپیر.یا حتی قوللابدوزچولوق و گوله‎بتینله یاناشی، یهراوستو، آت چولو، هئیبه و خورجین حاضیرلانماسی تیکمه صنعتی‎نین گؤزل ایشلریندن ایمیش…اما اونا گوره کی فولکلوروموزدا و ائل ماهنی لاریمیزدا توخوجونغمه لری وار و اوجور کی بیلیرسیز: توْخوجونون فعالیتی یونون داراقدان کئچیریلمه‎سیندن باشلایـیر؛ توْخوجو نغمه‎لری ده داراق حاققیندا نغمه‎یله باشلانـیر.یعنی بعضا بیر سیرا ائل نغمه لری و ائل ماهنی لاری وار کی توخوجو صنعتیندن فولکلوروموزا قاتیشیب…علتی ده بودو کی قدیم لر یونون داراقدان کئچیریلمه‎سی بیر نئچه گون، بعضن بیر نئچه هفته چکیردی. اوزون موددتلی بو یوْروجو ایشی «آسانلاشدیرماق» اوچون نغمه‎لر اوْخونوردو:

داراغیم، آی داراغیم،

آی عؤمور-گون یاراغیم.

گئجه سؤنمز چیراغیم،

گوندوز گلمز سوْراغیم.

الچیمیم الدن چیخار،

دارانار، تئلدن چیخار.

داراق، آدیندان گوروندویو کیمی، توْخوجونون یونو ایپ‎لییه حاضیرلاماق اوچون استفاده ائتدییی آلت‎لرین بیرینجی سی دی…

قدیم دئییردیلر: «الچیمی الدن چیخاران» !!!! قدیم بیر اینام ایدی.توْخوجونون ایکینجی توْخوجو وسیله سی – “جهره‎یه” ایدی…(” پیلته” ده دئییردیلر)

جهره حاققیندا بیر نئچه نغمه موجوددور. بئله نغمه‎لرده توْخوجو جهره‎یه مراجعت ائلییب دوْلانـیشیغی‎نـین، گونونون-گذرانی‎نـین پیس کئچمه‎سیندن شیکایت‎لنیر:

دوکچم اییده قالماسین،

هانام گؤیده قالماسین.

آی عؤمروم-گونوم جهره،

اوستومه «گونو»م جهره.

کلف‎لری آچیم من،

سنی قوْیوب قاچیم من.

آی عؤمروم-گونوم جهره،

اوستومه گونوم جهره.

یونو چوْخ اوْلانا قوهوم-قوْنشو “ایمجی” گلردی. قـیزلارین چال-چاغیری عالمی باشینا گؤتورردی:

ایمجی‎لر یئر ائله‎سین،

کلف‎لری وئر، ائله‎سین.

سوْنرا بوْیاق مراسیمی باشلاردی. بوْیاق‎چیلیق دا توْخوجولار آراسیندا یایـیلمیش پئشه‎دیر و بعضن بو پئشه ایله مشغول اوْلانلار توْخوجولارین اؤزلری اوْلورلار. حتّا بیر چوْخ نغمه‎لر (ایپ‎لرین تعریف‎لنمه‎سی و س.) بیلاواسیطه بوْیاما مرحله‎لرینده یارانمیش‎دیر.

آتـیم-آتـیم آتـیلا،

قـیرمیزییا توتولا.

آچیم-آچیم آچیلا،

عالمه نور ساچیلا.

بوْیاقچی نغمه‎لرینده بیزلره رنگی سوْلمایان ان یوخاری کئیفییّت‎لی بوْیاق‎لارین آلینماسی حاققیندا معلومات وئریر بوْیاغی آلینان بیتکی‎لر تعریف‎لنیر.

اوزول، اوزول بوْیاغیم،

سوزول، سوزول بوْیاغیم.

ایپیم تییان ایچینده،

اوجلاری قان ایچینده.

اکبر سعادت