“آنالار” دده قورقود کتابیندا

آنامين سسي ائوده ياييلينجا بير بوجاغا چكيلرديم، اورهييم كووهرهلردي، گؤزلريم یاشلاناردی … آنام ناغيلي چوخ ياراشيقلي و يئرلي، باتاخلي دييهردي. او بير چوخ وقت سوزلرین بیر ناغیلنان باشلاردی..
آنامين سسي ائوده ياييلينجا بير بوجاغا چكيلرديم، اورهييم كووهرهلردي، گؤزلريم یاشلاناردی آنام ناغيلي چوخ ياراشيقلي و يئرلي، باتاخلي دييهردي. او بير چوخ وقت سوزلرین بیر ناغیلنان باشلاردی..

باش سوز:

هر فولكلوريك‌ اثرين،‌ ايشين‌ باشلانيشيندا بير سويله‌ينى و قوشانى دا اولموش‌ اولسا، تاپيليش‌ و يارانيشدان‌ سونرا مودتلر و بلكه‌ده‌ اوزون‌ عصيرلر سينه‌دن‌ سينه‌يه‌ نقل‌ ائديلير، جمعيتين‌گليشمه‌سى ايله‌ بير سيرا آرتيب‌ اسكيلمه‌لر، بير چوخ‌ ماجرالارين‌اونودولماسى و تئزه حاديثه‌لرين‌ آرتيريلماسى ايله‌ اوز­اوزه‌ گلير و سونرا شايد ده‌ يازى و كيتاب‌ پالتارى گئيير. فولكلوريك‌ اثر نه ‌قدر قديم‌ اولسا، بو دييشيكلر اوندا داها چوخ‌ اوز وئرير.

دده قوروقود دستانلاریندا اولان‌ ائل‌ اوبالار، ايسلامى قبول‌ ائتميشلر و بيرچوخ‌ شراييطده‌ ايسلامى يايماق‌ «كافرين‌ كليساسين‌ ييخيب‌، يئرينه‌ مسجيد ياپماق‌ و بان‌ بانلاماق‌» اونلارين‌ ووروشلارینين‌ اساس‌ عيلتى كيمى سانيلير. دويوشلرده‌ اله‌ گلن‌ غنيمتلردن‌ «خانلار خانينا» بئشده‌ بيرچيخيرلار.  

دستانلاردا كربلا حاديثه‌سينه‌ ايشاره‌ ائديلميش‌ و ايسلام ‌مقدس‌ سيمالارىنين‌ آدى يئر به‌ يئر تكرار ائديلير. لاكين‌ ايسالاما گوستريلن‌ بوتون‌ بو ايلگى و تعصوبله‌ برابر، ايسلامى سونتلر اونلارين ‌آراسيندا هله‌ درين‌ يئر آچماييب‌ و اونلارين‌ ماجرا دالينجا اولدوقلارى، مذهبى اينانجدان‌ داها چوخ‌ قؤومى خوصوصيتلردن‌ باش‌آليب‌ گلير.

دده قورقود کتابیندا و یا دونیاسیندا پیس بیر انسانلا اوز اوزه گلمیریک.اوغرولوق، آدام اولدورمه، خیانت و . . . بو دونیادا یئری یوخدور. بونلار واردیر، آنجاق دده قورقود دونیاسیندان ائشیکده­دیلر و بو یوردون قهرمانلاری ایگیدلری و(قادین لاری) خانیم لاری اونلارلا دویوش اوچون آیاغا قالخیرلار بلکه آنایوردلاریندا بو اوزه للیک­لر پوزولماسین.

بو کیتاب دا قادينلار كيشلر قدر حورمته‌ لاييقدير. بورادا بيرچوخ‌ شرق‌ افسانه‌لرینين‌ عكسينه‌ اولاراق‌، قادين‌،بوتون‌ اينسانى دويغولارى و اخلاقى يوكسك‌ آنا روتبه‌سيله‌ جيلوه‌له نير. همسر سئچمكده‌ چوخ‌عادى رسم‌ روسومدان‌ بيرى قيزلا اوغلانين‌ آت‌ چاپماقدا، كامان ‌چكمكده‌ و شمشير وورماقدا برابرليگى دير. آنا حقى – تانرى حقى،دستانلاردا بير نئچه‌ يئرده‌ ياد ائديلير….

آنا محبتی:

 دده قورقود کتابیندا بوتون بویلاری آنا محبتی بزه­میشدیر؛ لیریک پارچالاردا آنالار بوتون وارلیقلاریلا اوغلو قیزا باغلی اولدوقلاری، اونلارین وارلیغینی اوز عومورلریندن واجب و عزیز اولدوغونو یوخاری محبت ترانه­لری ایله سؤیله نیلیر. آنا هیجانی، آنا محبتی جوشغون و دورو وارلیغیندان قالخیب و درین اجتماعی حیاتی معنانین احاطه­سینده هیجان مقامیندا اوزونه یئر تاپیر. بورادا دستانلار بویو و شعر اوزونو آنا طبیعتی نین حسی، احساسی دورومو افاده ائده­ن بدیعی لوحه­لر یارادیر.

آنا محبتی بو کیتاین و اونون لوحه لرینین اساس موضوعودور، بو محبت نه خارقه­لر کی یاراتمامیش!؟ بویوک قهرمانلار بو محبتدن ائله گوج آلیرلبار کی یئکه حیوانلاری قالخیزیب یئره چالیرلار؛ لاپ غدار دوشمنی باسیرلار و مقدس آرزیلاری دیریلدیرلر…

دده قورقود کتابیندا اولان آنا محبتی، هئچ بیر فولکولوریک اثرده بئله گوزه­ل و انسانی صورتده گوسته­ریلمه­میشدیر….

کوچوروب حاضیرلایان: هارای خان