امیر تیمور؛ دنیا آنقدر بزرگ نیست که بین دو امپراطور تقسیم گردد…

قارتال نیوز/ امیر تیمور, مردی از آهن گداخته , اخگر انقلاب و عصیان, شایسته نام و نامداری و قهرمانی ماورایی, دامگای حاکمیت حدید و چلیک و فولاد آبدیده, چشم تیز بین دین وآیین , خدای پیروز و شکست ناپذیر راسیونالیته و خرد جاویدانی,حاکم مطلق اجماع عقل و شریعت, معتقد و مومن حقانیت و عدالت, سفیر آگاه ناسوت و ملکوت, آشنای حقیقت و عرفان و معنویت و حضور, سمبل اسطوره های تورانی ماوراء النهر, سایه سنگین بلاغت, مبارز میدان فصاحت و مباحثه و مذاکره و مناظره,  بشارت دهنده آزادی انسان متفکر, فریادگر همراه و غوغاپیشه  رودهای خروشان آمودریا و سیر دریا, طوفان خشمگین و غول آسای صحرای سوزان آسیای مرکزی, گرگ تیز دندان و جسور و هوشیار  و  چشم آبی استپ های ازبکستان, اسب رم کرده و وحشی نیزارهای سرد سیبری, صیاد خرسان مسکو و شیر و پلنگان هندوستان و سگ های گرسنه و هار کویرهای سوزان سیستان ,یزد, اصفهان و خراسان و… آری عالمی آراست به اندیشه اش. زبان, مزین به کلام سنگین و پر طنطنعه ادب و ادبیت نمود در مناظره ها و تقبیح کرد مدح و ثنا را و ستود نقد و انتقاد و آگاهی را.

بسیار مواقع در مجلسی و اجتماعی از بزرگان و دانشمندان, حضور آگاهانه اش حاکم مطلق زبان و اندیشه حاضران می شد و انعکاس و عکس العمل متفکران ستایش بود و اعتراف به عظمت علم و اندیشه امیر تیمور…

زیبایی صورت و سروی قامت, شایسته تبرکی نام , بنام  نامی “قمر ماوراء النهر ” اوست بنیان اتحاد و همدلی و اقتدار بلامنازع سمرقند و حاکمیت و اتوریته عقلانی توران.

از اجدادش امپراطوران, تجربه ای بزرگ از حکومت, اقتدار  و حاکمیت پلورالیستی بدون امراض انگیزاسیونی و شئونیستی به ارث برده بود. به تمامی ادیان و مذاهب احترام می گذاشت و در بحثهای علمی و مناظره ها که در سالن سیارش تشکیل می داد همه حاضران بدون ترس و تردید و اجبار نظرات خویش را آزادانه اظهار می کردند. در راه آزادی و مبازه با تجاوز, ظلم و تعدی زخمی عمیق از پایش برداشت که این زخم تا آخر عمر او را  نشاندار به لنگی کرد. این زخم نه تنها از قدرت و ذکای بی نظیراو در لیدری و رهبری و فرماندهی برنکاست بلکه با به نمایش گذاشتن جنگجویش در میادین نبرد به همراه خرد و تدبیر سیاسیش  بر عظمت, ابهت و اوتوریته او افزود.

از زبان تاریخ  صرف مورخان جهان, تیمور در ۸ آپریل سال ۱۳۳۶ در روستای “هوجا ایلقار” نزدیکی کشور ازبکستان چشم به جهان گشود. پدرش“ طورگای” از قبیله “بارلاس“ بود. مادرش “تکینه خاتون” یکی از قبایل اسم و رسمدار ترک مغول بود. تیمور خودش را یکی از نوادگان چنگیزخان مغول می دانست و به اصالت و بزرگی خاندانش می بالید. زنش توکال و فرزندانش “میرانشاه” و “شاهرح میرزه” بود. امیر تیمور در ۹ آپریل ۱۳۷۰ میلادی در سمرقند امپراطوری توران را  بدست گرفت. قمر ماوراء النهر از این تاریخ با تشکیل اردوی زبده , قوی و آرمانگرای با اراده خواهان حکومت جهانی توران, شروع به گسترش اقتدار خویش نمود و توانست در دوره حکومت ۳۵ ساله اش از آسیای مرکزی گرفته تا روسیه, هندوستان, افغانستان, آسیای صغیر, خاورمیانه, قفقاز و… تحت سلطه خویش درآورده و با انتخاب “سمرقند” بعنوان پایتخت خویش, با جذب اندیشمندان, متفکران, عالمان,عارفان, سیاستمداران , وزرای مدبر, تجاران وطن پرورو مشاوران آگاه توانست این شهر را یکی از شهرهای مهم و پیشرو تجاری و فرهنگی برتر جهان آن عصر درآورد. امیر تیمور با اندیشه اتحاد و برپایی مجدد امپراطوری جدش چنگیزخان  (که اکنون به خانهای چغتای, ایلخانی و آلتین اوردا تجزیه شده بودند) و گسترش آن برای رسیدن به قدرت بلارقیب جهانی برای برقراری عدالت و قسط بود.

او با تئوری “ جهان آنقد بزرگ نیست که بین دو شخص تقسیم گردد.“ می خواست تمامی قلمروهای شاهان مستبد و دیکتاتور را که مردمان ستمدیده آن سامانها, برای تیمور مکتوب و دادخواست آزادی و رهایی را می نوشتند به همراه سایر قلمروهای ناشناخته و دور از مدنیت و تمدن را با توسعه همه جانبه فرهنگی و اقتصادی به قلمرویی آزاد و مستقل دارای رفاه تبدیل کند. قدرت اسطوره ای امیر تیمور,  بسیاری از مورخان, دانشمندان و محققان را عاشق و شیفته این امپراطور بدون شکست و پیروز میدانهای علم و حلم و عدالت و صلح کرده بود بطوریکه مورخ, جامعه شناس و فیلسوف بزرگ اسلام” ابن خلدون” داوطلب مشاور و همفکر او گشته و از تدریس تاریخ و علم گرفته تا ارائه نظرات و پیشنهادات علمی , فلسفی و تاریخی جهت رشد و توسعه علمی وفرهنگی جهان بشر تحت قلمرو امیر از هیچ تلاشی صادقانه دریغ نمی ورزید.

مورخ ” ابن عربشاه “از شام با خانواده اش به سمر قند می آید و سالها بعنوان مورخ در دربار امیر تیمورقلمفرسایی می کند . از نظر ابن عربشاه” امیر تیمور قانون را بر شریعت ترجیح می داد و به همین خاطر هم  برخی از علمای دین او کافر می شمردند” ابن عربشاه  در روزگار پیری وقتی که به مملکت خویش یعنی شام بر می گردد, ناعادلانه, مغرضانه  و دور از واقعیت زبان به انتقاد از امیر تیمورمی گشاید. نتیجه این رفتارنمک نشناسانه,  غیر واقعی و غیر اخلاقی دور از عدالت ابن عربشاه از طرف مردم عدالتخواه و آزاد اندیش مورد انتقاد قرار گرفته  و از اجتماع و جامعه علمی و اندیشه شام طرد می گردد و بالاجبار در حیاط مسجد ی در شام سکنی گزیده و در تنهایی و عزلت می میرد. فقیهان, متکلمان, عارفان, ادیبان و مورخان دیگری همچون “نظام الدین شامی”, “شرف الدین علی”, “سعادت الدین تفتازانی”, “سید شریف جرجانی”, “سید بره که سمرقندی” و…  هم در سایه امیر تیمور به تحقیق و پژوهش آزاد و بی طرف می پرداختند و بعضاً از امیر انتقادهایی هم می کردند. امیر تیمور قبل از لشکر کشی به تمامی قلمروهای همنژادش, مکتوبهای صلح آمیز و دوستانه را با سفیران آگاه و خطیبان توانا و مسامحه گر می فرستاد و اتحاد و همدلی آنها را می طلبید. سلاطین و فرمانروایان بسیاری از این قلمروها, با عقل و منطق و مشاوره با وزرای آگاه خویش در رابطه با مکتوب صلح آمیز و دوستانه امیر تیمور ساعتها و بلکه روزها می اندیشیده و در پایان دست دوستی این سفیران صلح را به گرمی می فشردند و جلو جنگ و خونریزی را می گرفتند. متاسفانه برخی از سلاطین اسیر غرور, تکبر جاهلانه, کاذب و قربانی ناآگاهی و جهالت خویش گشته, جنگ برادری را به قلمروی خویش می کشانند.

به عنوان نمونه یکی از این سلاطین, “سلطان بایزید“ امپراطور عثمانی بود که با بی احترامی سفیران صلح امیر تیمور را ناامید از خانه خویش می رانند و به غضب جنگ امیر دجار می شوند. در این جنگ که در ۲۸ژولای ۱۴۰۲ اتفاق افتاد با حمله اردوی امیر تیمور به آسیای صغیر و فرماندهی هشیارانه وی از  کشتار زیاد جلوگیری شد و با کشته شدن پسر سلطان بایزید در قلعه ” سیواس“  و با خسارات جانی و مالی گریز ناپذیر, دستگیری سلطان بایزید با خانواده اش جنگ پایان یافت. بنا بدستور امیر تیمور خاندان سلطنتی بایزید بدون برداشتن کوچکترین زخمی  از جنگ, با احترام کامل به درگاه وی آورده می شوند. امیر تیمور با نهایت احترام و با خطاب برادر به بایزید و اظهار تأسف از واقعه مرگ پسر سلطان اسیر, سرایی با نگهبانان و خدمه در کنار چادر خویش به سلطان بایزید و خانواده اش اختصاص می دهد و نگهداشتن احترام و تحت اوامر سلطان بایزید بودن را به حافظان و مسولان این سرای توصیه کرده و جزای کوتاهی و سرپیچی از وظیفه را  مرگ اعلام می کند. …

اروپائیان هم که از طریق سیاحان و جنگهای سیبری خطر امیر تیمور را از نزدیک حس کرده بودند زبان به مدح, ثنا وستایش وی پرداختند. ” کالویجیو” یکی از این سیاحان, امیر تیمور را چنین وصف می کند: “حکمداری با کلاه پوستین, عالمی فلسفه دان , مورخ,  فقه دان, متکلم , جامعه شناسی نظریه پرداز , جنگجویی شکست ناپذیر, حاکمی کاریزماتیک هست تیمور. ”

زندگی, زمامداری, تاریخ و فعالیتهای امیر تیمور موضوع بسیاری از ادبیات و هنر,  هنرمندان و نویسندگان شرق و غرب گردیده است. برخی از این آثار را بعنوان نمونه می توان از نمایشنامه “ امیر تیمور” اثر نویسنده و منتقد انگلیسی “کریستوفر مارلو”, نمایشنامه “تیمور “اثر نویسنده رمانتیک و تاریخگرای آذربایجان “حسین جاوید”, رمان” محشر” اثر برجسته “عیسی حسین اوف” را ذکرکرد.

در کتابهای مورخانی چون “رنه گروسه “با کتاب “سه اسب سوار صحرا”, “امانوله “با کتاب “تیمور“ و صدها اثر علمی و تاریخی و ادبی انعکاس بخشی از زندگی پر نشیب و فراز و قهرمانی کاریزماتیک امیر تیمور هست که به آن پرداخته شده است.

*اهم خدمات امیر تیمور بعنوان امپراطور توران

۱-اتحاد شرق و از بین بردن زمینه های اختلاف دینی و قومی و قبیله ای

۲-جذب روشنفکران, هنرمندان, اندیشمندان, مورخان و تجاران زیرک و قوی در سمرقند پایتخت امپراطوری

۳-ایجاد فضای سالم نقد و انتقاد علمی و روشنفکری با حضور اندیشمندانه و آگاهانه خود و مشاورانش در این فضاها

۴-حمایت از هنرمندان و معماران جهت خلق آثار هنری و بناهای برجسته دولتی

۵-دفاع از شاعران و خالقان و مورخان جهت ثبت وقایع و تاریخ امپراطوری

۶-ایجاد مراکز علمی و مکاتب و مدرسه ها و حمایت همه جانبه از این مراکز

۷-گسترش روابط سیاسی و دیپلماسی دوجانبه عادلانه با تمامی قلمروهای شرق و غرب

۸-ایجاد فضای آزاد اندیشه و مبارزه با تعصبات کور کورانه قومی , قبیله ای شئونیستی و انگیزاسیونهای مذهبی

۹-گسترش راههای تجاری و حمایت از تجاران و حذف مالیاتهای گمرکی از تجاران فعال

۱۰-استقبال از سیاحان و جهانگردان و محققان غربی و شرقی و تسریع امور آنها در سیاحت به قلمروی وسیع توران و حمایت و ساپورت مالی و معنوی از ثبت و انتشار آثار این سیاحان و جهانگردان در کشور

۱۱-مبارزه با فساد اداری, دزدی,اختلاس, حق کشی

۱۲- تشکیل اردوی قوی و منسجم با انتظام و همیشه آماده باش جهت دفاع از اقتدار و کیان امپراطوری

۱۳- تلاش برای اتحاد تورانیان و از نظر علمی و هنری و اقتصادی و تجاری تبدیل پایتختش سمرقند به پرقدرتمندترین پایتخت جهان بعنوان سمبل پرآوازه توران

دکتر ولی توران