حیدرخان عمواوغلو

به گزارش پایگاه خبری قارتال نیوز، حیدرخان فرزند علی اکبر افشار از طایفه افشارهای اورمیه بود. پدرش در اورمیه شغل طبابت داشت و علم طبابت را در تهران آموخته بود حیدرخان فردی تحصیل کرده بود و فداکاریهای فراوان در راه آزادی ملت ایران کرد.

مردی روشن فکر و مترقی و یکی از بازوهای اصلی و پرچم دار نهضت آزادیخواهی و مشروطه در ایران بود او را به حیدرخان عمواوغلو بیشتر می شناختند و گویا این نام را اکبر خان افشار پدر حیدرخان که از متمولین اورمیه بود این نام را از اورمیه باخود برده بود عمواوغلو و عمی قیزی نامهایی بود که پدر و مادر بزرگ حیدرخان که از اقوام نزدیک حاکم اورمیه در زمان حکومت قاسملوهای افشار بودند به این خانواده القاب شده بود حیدرخان را بعدا بعلت تهوراتی که در مبارزاتش با عناصر استبداد از خود نشان میداد و همچنین بمبهای الکتیریکی که خود برای از بین بردن عناصر استبداد حکومتی درست می کرد به حیدر بمبی و هم چنین بدلیل اینکه اولین مهندس برق ایران بود و خدمات بس بزرگی را در ایجاد کارخانه های برق در اقصی نقاط ایران برقرار نمود به حیدر برقی معروف شده بود این فرزند قهرمان و جان برکف آذربایجان و ایران تمام هستی خود را در راه آزادی ملت ایران در رهایی آنها از یوغ استبداد فرتوت گذاشت و در راه عشق و آرمان خویش جان باخت.

۱۲۸۲/۸/۲ش (۳ شعبان (۱۳۲۱. ق) روز یکشنبه حیدر خان عمو اوغلو بعد از مراجعت از روسیه به ایران در ماشینخانه اداره راه آهن تهران در شاه عبدالعظیم استخدام شده و از همان روز اول اقدام به روشنگری مردم در مورد آزادی و آزادیخواهی بر علیه استبداد مینماید سپس در تجارتخانه روسها در قسمت حمل و نقل و ساختن راههای شوسه شمال ایران به صورت جدی شرکت کرده مشغول کار میشود و پس از یک سال اقدام به راه اندازی اداره چراغ برق حاج حسین آقا امین الضرب را در تهران بر عهده می گیرد.

و اما افسوس
این دلاور مرد این ،قهرمان این بنا گذار تفکر و اندیشه آزادیخواهی در ایران که سالها بود خار چشم استعمار و استبداد شده بود به حیله و توطعه همان اجانب و عوامل استعمار و بدست جاهلان به اصطلاح انقلابی مظلومانه کشته شد.

تاریخ ۱۳۰۰/۰۷/۰۷ شمسی سالگرد کشته شدن آزاده مرد آذربایجان و فرزند رشید افشارهای اورمیه حیدر خان عمواوغلو آن گرد آزادی و چاشنی انقلاب مشروطیت ایران بدست عناصر و عوامل پلید و مزدور به اصطلاح جنبش گیلان به رهبری میرزای کوچک که خود نیز از عوامل مسلم انگلیس بود میباشد. حیدرخان را در پسیخان رشت استان گیلان با خیانت به جنبش آزادیخواهی ایران با جنایت کشتند. کشته شدن حیدرخان ضایعه ی بزرگی بر جنبش آزادیخواهی ملت ایران بود مردی که تمام هستی خود را در راه آزادی ملت ایران در مقابله با استبداد گذاشته بود و با تمام جسارت و دلاوری، و درایت و کاردانی در راه استعلای حریت و آزادی جانش را نیز نهاد. یادش همیشه زنده باد.

از نتیجه ازدواج او با تنها همسر این انقلابی قهرمان بنام الیزابت شویستر اهل آلمان فرزندی بنام ناظم به یادگار می
ماند.

۱۲۸۲/۰۸/۰۲. ش (۳) ماه شعبان (۱۳۲۱ ق) روز یکشنبه مراجعت حیدرخان عمواوغلو از روسیه به ایران حیدرخان که در روسیه در رشته مهندسی برق تحصیل نموده بود، به محض ورود در ماشین خانه اداره راه آهن تهران در شاه عبدالعظیم استخدام شده و مشغول کـار می گردد حیدرخان که از بنیان گذاران و اصلی ترین عنصر جنبش آزادیخواهی در ایران بود از همان روز اول ورود به ایران اقدام به روشنگری مردم در مورد آزادی و آزادیخواهی علیه استبداد می نماید او سپس در تجارتخانه روس ها در قسمت حمل و نقل و ساختن راه های شوسه شمال ایران به صورت جدی شرکت کرده و نقش اساسی ایفا می کند و پس از یک حیدرخان عمواوغلی سال، راه اندازی اداره چراغ برق حاج حسین آقا امین الضرب را بر عهده می گیرد.

حیدرخان عمواوغلو
در نهضت آزادی ،ایران شخصیتهایی ظهور کرده و در راه آرمانشان جان باختند که ستارگان درخشان جامعه بودند یکی از برجستگان آنها مجاهد بیباک و کاردان، حیدرخان عمواوغلو بود.

از آغاز انقلاب مشروطیت ایران از جنگهای تبریز ،خوی مرند و تهران تا قیام میرزا کوچک خان جنگلی در گیلان هرجا که کار نهضت دچار سختی بود حیدرخان با سیمای جدی و خونسرد در همانجا
ظاهر میشد.

حیدر در ۲۹ آذر ماه ۱۲۵۹ شمسی ۱۸۸۰ (میلادی) در شهر ارومیه دیده به هستی گشود شش ساله بود که به اتفاق خانواده اش به شهر الکساندرا پُل (لنیناکان (بعدی در قفقاز مهاجرت کرد پدرش علی اکبر افشار پزشک داروگر نسبت به زمان خود شخصی روشنفکر و با سواد بود و به جز زبانهای ترکی فارسی و عربی با زبانهای لاتین و فرانسه هم آشنا بود. حیدرخان در الکساندرا بل دبستان روسی را تمام کرد در ایروان هم دبیرستان را با مدال طلا به پایان رساند و در دوران تحصیل با آثار نویسندگان و شعرای نامی روس آشنا گردید. حیدرخان پس از اتمام تحصیل در دانشکده فنی تفلیس و دریافت دیپلم مهندسی برق به باکو رفت و اولین مکتب انقلابی را در میان کارگران ایرانی گذراند.

وی در سال ۱۹۰۳ به وسیله حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه شاخه باکو با یک تاجر ایرانی به نام محمدباقر میلانی رضا یرف که در نظر داشت در مشهد کارخانه برق احداث کند آشنایی یافت و به عنوان مهندس برق به مشهد رفت. وی یک سال بعد به تهران رفت و در آنجا به تشکیل سازمان حزب سوسیال دموکرات موفق گردید از این تاریخ، صفحه جدیدی در زندگی حیدر عمو اوغلو باز میشود که با انقلاب مشروطیت ایران پیوند نزدیک دارد.

وی در راه مبارزه با استبداد در تهران به چند ترور انقلابی دست زد که از آن جمله ترور علاءالدوله به نتیجه نرسید ولی میرزا علی اصغرخان اتابک به دست عباس آقا صراف تبریزی از پا درآمد ترور محمد علی شاه نیز در دوشان تپه بی نتیجه ماند. بعد از کودتای محمد علی شاه حیدرخان به تبریز آمد و با انقلابیون این شهر به همکاری پرداخت از بین بردن شجاع نظام مرندی به وسیله بمب ارسالی از ابتکارات صاحب ترجمه بود حیدرخان در آزادسازی خوی از دست مستبدین و سر و سامان دادن به کارهای این شهر نیز استعداد عجیبی از خود نشان داد و برای حفظ شهر بارها با دشمن جنگید.

هنگامی که فدائیان تبریز به رهبری ستارخان به تهران رفتند حیدرخان نیز با دسته خود رهسپار پایتخت گردید.
وی پس از قتل بهبهانی نتوانست در ایران بماند و در نتیجه رهسپار اروپا گردید و در اوایل سال ۱۹۱۲ در پراک با لنین ملاقات کرد. حیدرخان در سال ۱۹۲۱ برای کمک به انقلابیون جنگل به گیلان رفت و در آنجا کشته شد. (۱)

۱ برای اطلاع بیشتر در این زمینه مراجعه کنید به: الف – حیدرخان عمواوغلو (۲) ج) تألیف اسماعیل رائین
ب چکیده انقلاب حیدرخان عمواوغلو نوشته رحیم رضازاده ملک ج- حیدر عمو اوغلو در گذر از طوفان ها اثر رحیم رئیس نیا