دانش‌آموزان در تله اضطراب و استرس؛

سلامت روان دانش‌آموزان قربانی ساختار نمره‌محور آموزش

با آغاز امتحانات پایان سال، موج تازه‌ای از اضطراب و نگرانی در میان دانش‌آموزان شکل گرفته است. اگرچه استرس در حد متعادل می‌تواند به افزایش تمرکز کمک کند، اما در صورت تشدید، به مانعی جدی برای موفقیت تحصیلی تبدیل می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری قارتال نیوز، همزمان با برگزاری امتحانات نهایی مدارس، بسیاری از دانش‌آموزان به‌ویژه در مقاطع متوسطه اول و دوم، با چالش استرس امتحان دست و پنجه نرم می‌کنند. این پدیده که در دهه های اخیر به‌ عنوان یکی از عوامل مهم افت تحصیلی شناخته می‌شود، امروزه به یک مسأله سلامت روان در محیط‌های آموزشی تبدیل شده است.

علائم گسترده و نگران‌کننده
بر اساس آنچه روان‌شناسان و متخصصان حوزه آموزش عنوان می‌کنند، دانش‌آموزان در ایام امتحانات معمولاً با مجموعه‌ای از علائم استرس روبه‌رو می‌شوند. از جمله این نشانه‌ها می‌توان به بی‌خوابی، کاهش تمرکز، فراموشی مطالب، ضعف جسمانی، تحریک‌پذیری بالا و احساس ناتوانی ذهنی اشاره کرد. تداوم این علائم ممکن است به شکل محسوسی بر کیفیت یادگیری و عملکرد تحصیلی تأثیر منفی بگذارد.

تاثیر نظام آموزشی و نقش خانواده
کارشناسان حوزه آموزش معتقدند که ساختار نمره‌محور آموزش و فشارهای بیرونی خانواده‌ها، دو عامل اصلی بروز استرس‌های مزمن در زمان امتحانات هستند. تمرکز صرف بر نتیجه نهایی و مقایسه مداوم با دیگران، فضای رقابت ناسالمی ایجاد می‌کند که سلامت روانی بسیاری از دانش‌آموزان را تهدید می‌کند.

در بسیاری از موارد، والدین به‌جای حمایت عاطفی، خواسته یا ناخواسته نقش یک داور سخت‌گیر را ایفا می‌کنند که همین موضوع، تنش و اضطراب دانش‌آموز را دوچندان می‌سازد. از سوی دیگر، نبود آموزش مهارت‌های کنترل استرس و برنامه‌ریزی در مدارس نیز به این چالش دامن زده است.

تأثیرات علمیِ استرس بر مغز
وقتی میزان استرس زیاد می‌شود، مغز دیگر نمی‌تواند مثل قبل تمرکز کند یا اطلاعات را به‌خوبی به خاطر بیاورد. متخصصان می‌گویند که استرس بالا می‌تواند بخشی از مغز را که مسئول حافظه است، دچار مشکل کند. همچنین، قسمت‌هایی از مغز که تصمیم‌گیری و تمرکز را کنترل می‌کنند، در چنین شرایطی درست کار نمی‌کنند.

به همین دلیل است که خیلی از دانش‌آموزان با وجود مطالعه زیاد، در جلسه امتحان مطالب را فراموش می‌کنند یا در پاسخ دادن به سؤالات دچار شک و تردید می‌شوند؛ حتی اگر آمادگی کامل داشته باشند.

راهکارهایی برای کاهش اضطراب امتحان
در چنین شرایطی، چند اقدام ساده اما موثر می‌تواند اضطراب دانش‌آموزان را به میزان قابل توجهی کاهش دهد:
• تدوین برنامه مطالعاتی قابل‌اجرا با زمان‌بندی مناسب
• استراحت کافی و خواب منظم در شب‌های منتهی به امتحان
• انجام تمرین‌های تنفس عمیق، مدیتیشن یا پیاده‌روی سبک
• ایجاد فضای آرام و بدون تنش در محیط خانه
• کاهش مقایسه‌ها و افزایش تشویق‌ها
• تمرکز بر تلاش به جای نمره نهایی

فقدان مشاوران آموزش دیده
با توجه به روند رو‌به‌افزایش مشکلات روانی در میان نوجوانان، نبود مشاور متخصص در مدارس باعث شده مسائل روحی و روانی دانش‌آموزان یا نادیده گرفته شود یا به شکل غیرحرفه‌ای مدیریت شود. این در حالی است که حضور یک مشاور مجرب می‌تواند نقش کلیدی در کاهش فشارهای روانی، آموزش مهارت‌های مقابله با استرس، و تقویت بهداشت روانی دانش‌آموزان ایفا کند.

نبود نیروی متخصص در حوزه مشاوره و سلامت روان موجب شده تا بسیاری از مشکلات روحی دانش‌آموزان یا نادیده گرفته شوند، یا به‌صورت غیرحرفه‌ای مدیریت شوند؛ موضوعی که می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.

در پایان حفظ تعادل روانی در فصل امتحانات نه‌تنها ضامن موفقیت تحصیلی است، بلکه عاملی مهم در شکل‌گیری شخصیت سالم و مقاوم برای نسل آینده به‌شمار می‌رود.