دردلری تصویره چکن شاعیر (بخش اول)

ادبیات‌، کئچیمیش‌ بیزلره‌ و ایندیکی حالی گله‌جک‌ده‌ کی لره‌ گوسته‌رن‌ بیر گوزگو کیمی دیر. ادبیات‌حقیقت‌ آیناسی دیر. ادبیات‌، زامانین‌ نئجه‌لیگینی هارایلایان‌ بیر سس‌ دیر. ادبیاتین‌ هدفی، وظیفه‌سی و گوره‌وی هر نه‌ دیرسه‌، آذربایجاندا همیشه‌ بو آغیرگوره‌وین‌ بویوک‌ حیصه‌سی شعیرله‌ باغلی اولموشدور.

شعرین‌ و عمومیت‌له‌ ادبیاتین‌، بو وظیفه‌نین‌ اونونده‌ نه‌قده‌ر اوز آغ‌ چیخابیلدیسی، آیری بیر بحث‌ و آیری بیر مجال‌ طلب‌ ائدیر. آنجاق‌ شعیره‌ گلنده‌، جسارتله‌دئمک‌ اولارکی، اگر طنز شعرینی بو توپلومدان‌ آییرا بیلسه ک‌، ادبیاتین‌ اوزوآغ‌ اولدوسو شبهه‌ ایله‌ اوز به‌ اوز اولا جاقدیر.

شاعیر میرزا علی معجز شبستری تبریزین شمال شرقینده واقع اولان شبستر شهرینین اهلی دیر. او ۱۲۵۲ شمسی ایلینده آنادان اولوب و حاجی آغا آدلی بیر تاجیرین اوغلی دیر. میرزا علی تحصیلاتین بیر کوهنه اصول مکتبینده مشغول اولموش و اوز یازدیغینا گوره آتاسی اونون ۱۶ یاشیندا اولان زامان وفات ائدیب و قارداشلاری اونی استانبولا دعوت ائتمیشدیلر.

معجز استانبولدا چوخ حکایت و ادبیات و تاریخ صاحه سینده یازیلان رمان لارین اوخوماقی ایله مشغول اولموشدیر. معجز ۳۰ یاشا چاتاندا غربتی ترک ائدیب و اوز وطنی شبستره مراجعت ائتمیشدیر و ان عزیز اوقاتینی شیخ محمود شبسترلی نین توپراغی کناریندا کئچیریب و شعر یازماغا مشغول اولموشدیر.

شاعیر اوز زندگانلیغیندا بئله یازیر: “وطنه قایداندان سونرا یوردومون حالینی گوروب نوحه خوانلیغا باشلادیم! منیم نوحه خوانلیغیم آخوندلارین خوشونا گلمه دی و منه محاربه اعلانی ائتدیلر. ۲۶ ایل ووروشدوم. خیرات وئردیلر منی دعوت ائتمه دیلر، طوی اولدی منی چاغیرمادیلار، یعنی یازدیم و گوشه کناردا باشا آپاردیم.”

او اوز شعرلرینده خرافات اصول لاری و جهالت و ظلالته سوق ائدن عادت و مرض لری تنقید ائدوب، اینسانلاری یاخشی شرح لر و گوزل شعرلر وسیله سی ایله مدنیت و اجتماعی حقوق سمتینه سوق ائدیب و هئچ بیر زاددان قورخوسی یوخموش.

معجز شبستری بیر شاعیردی کی یوخسول لوق اونون شعرلرینده بیر اصلی موضوع دی. البته اونون چوخ دیرلی توپلوم سال وانتقادی شعرلریده وار کی بوردا اولارین باره سینده بحث ائتمکه ماجال اولماز. یوخسول لوق اونون شعرلرینده هم مادی یوخسول لوق وهم بیلگی یوخسول لوقودی کی هر ایکی سی ده میللته یاشاییشی چتین ائدیر. معجزینده شعرلرینده طنز وار آما اوقدر آجی لارلاقاتیشیب کی گولدیرسه ده او گولماق آجی گولماقدیر. اونون شعرلری یوخسول اینسانلارین یاشاییش دا چکدیلری چتین لیق لرین و توپلوم دا اولان آشاغی دوروم لارن وار لی لارن راحات یاشاییش لارینان توتوزدورور:

اونونکه یوخدی دوشابی، یاغی، یومورتاسی

اونون نه آخرتی خوش اولار، نه دونیاسی

خوشا سعادتینه اونلارین که وار بالی

سحر تناول ائدر، هم ییه ر گون اورتاسی

یازار : اکبر سعادت