رسالت تاریخ چیست؟

قارتال نیوز/  تاریخ مجموعه‌ای از رخدادهای کلی و جزئی ، خُرد و کلان  منحصربه‌فرد است که تنها یک‌بار در دوره‌ای از زمان اتفاق افتاده یا می‌افتد و عین آن  تکرارپذیر نیست و به شخص، جامعه یا کشور خاصی متعلق و مربوط می‌شود.

تاریخ به‌عنوان یک سبک مستقل ادبی حدود سده‌های هفتم و هشتم قبل از میلاد در یونان باستان ظهور می‌کند که در اصل کلمه یونانی آن (هیستوریا) «داستان» گفته می‌شد و دو معنی داشت «محدود و نامحدود» تاریخ در معنای «محدود» به داستانی اطلاق می‌شود که درگذشته اتفاق افتاده است. تاریخ در معنای «نامحدود» بطور کلی هر توصیفی را شامل می‌شود.

مورخان اولیه تاریخ «لو گو گراف» نامیده می‌شدند که از ریشه واژه «لوکوس» (کلمه) گرفته می‌شد آنها درواقع  تاریخ بعضی از شهرها و مکان‌های محدود و کوچکی را برشته تحریر درمی‌آوردند. و به حقایق سیاسی و اقتصادی و جنگی و دیپلماسی آن زمان توجه زیادی می‌کردند. لوگو گراف‌ها سعی داشتند با تعریف اسطوره‌ها، آنها را درست تعبیر کنند.

هرودت اولین مورخ بزرگ یونان باستان از مردم هالیکارناس بود و بین سال‌های ۴۹۰و۴۸۰- ۴۲۵ پیش از میلاد)، که اثر خویش را به حادثه بزرگ آن عصر (جنگ‌های یونان) اختصاص می‌دهد.

هرودت تنها به توصیف حقایق اکتفا ننموده بلکه سعی می‌کرد به عمق پدیده‌ها نفوذ کند ازجمله خصایص ویژه‌ای که تمدن یونان و شرق را از هم متمایز می‌کرد.

پولیبی مؤلف تاریخ چهل‌جلدی یونان از تاریخ ( ۱۲۰ تا ۲۰۱ پیش از میلاد) مهم‌ترین مسئله تاریخ را جستجو و ثبت وقایع و پدیده‌ها می‌دانست. وی می‌نویسد« چون توصیف محض آنچه اتفاق می‌افتد نیز جالب است ولی آموزنده نیست، بررسی تاریخ تنها وقتی‌که داستان با تقریر علل تکمیل گردد، مثمر ثمر می‌شود». و به همین سبب یونانیان اولین ملتی بودند برحسب علاقه فوق‌العاده به تاریخ تجزیه‌وتحلیل علت‌های حوادث گذشته را عمق بخشیدند و سعی نمودند مشاهدات دقیق خود را اساس تاریخ قرار دهند ولی ملل دیگر بعدها باگذشت زمان زیاد وارد این مقوله شدند.

در یونان تاریخ را یکی از انواع هنر (چون شعر و موسیقی و غیره) بشمار می‌آوردند. و اهمیت فوق‌العاده‌ای به داستان‌های تاریخی می‌دادند. آنها اعتقاد داشتند تاریخ از موضوعی واحد صحبت می‌کند همانند شعر کلی‌گویی نمی‌کند. روی‌هم‌رفته عهد عتیق مرحله مهمی در رشد تاریخ داشته است و تاریخ‌نویسی معاصر اروپایی، چین و هند و امریکای پیش از کریستف کلمب شرق میانه و نزدیک، حاکی از رشد فکر تاریخی آنها را می‌نمایاند. بعد از عهد عتیق در دوره قرون‌وسطایی مدت‌ها تاریخ و تاریخ نویسان در خدمت الهیات و در قالب آن در خدمت کلیساها و خادمین کلیساها بوده‌اند.

اما اصل این مسئله تبدیل تاریخ به علم تاریخ است.

قرون اول عصر جدید یعنی قرون شانزده‌تا هیجده با پیشرفت‌های فوق‌العاده نیروهای تولیدی و موفقیت‌های بزرگ و معقول انسانی بوجود آمد که در تاریخ‌نگاری برجسته است و در طی همین قرون شرایط لازم برای تبدیل تاریخ به علم بوجود آمد. و مهم‌ترین چیز برای این شرایط آزادی اندیشه بود. اطلاعات علمی با احکام دینی مسیحیت همسویی نمی‌کرد. دانش نمی‌توانست با پاسخ‌های آماده و استناد به نفوذ تورات و انجیل کنار بیاید، بنابراین در علم تاریخ سعی شد اوهام و خرافات از آن زدوده شود.

علم تاریخ مقوله دانش یادگیری روش شناخت پژوهش‌های تاریخی است و دارای روش‌شناسی تحقیقات تا تحلیل در دوره و زمان بوجود آمدن تاریخ بوده،  دانش تسلط بر فلسفه تاریخ است، علم منبع شناسی و یادگیری تشخیص منابع اصلی از منابع جعلی و درنهایت علم تاریخ دانش تحلیل و تفسیر و تبیین است.

اما در کشور ما تاریخ و تاریخ‌نگاری از دو جهت در فشار و تحدید به انحراف بوده است، یکی از این عوامل ورود حاکمان ،پادشاهان و وابستگان و خدمت گذاران آنهاست که در بیان حوادث مسیر تاریخ دست می‌بردند و دیگر مورد دین و تعصبات دینی که منشأ آن عالمان دینی بودند که با تفاسیر بعضاً غیر صحیح تاریخ را به سمت تحریف و ناراستی رهنمون می‌کردند.

گذشته از این دو مورد  علم تاریخ در مملکت ما ضعیف‌ترین و بی‌پایه‌ترین علوم است هم به جهت صحت سقم و هم به جهت نشر و تألیف. و این اندوه و حزن با دردی مضاف در مورد تاریخ اقوام غیر فارس ساکن در این سرزمین بیشتر از هر دردی رنج‌آور بوده و مورد بی‌مهری قرارگرفته است. اگر در کوتاه‌مدت تاریخی هم نگاشته شده است گاه شبیه‌سازی و گاها هم کاملاً تحریف‌شده و یک‌سویه با سوءنظر قلم‌به‌دستان برای یکسان‌سازی قومی و نژادی مملکت بکار گرفته‌شده‌اند. و ما با توجه به این نقصان‌ها بر این باور آمده‌ایم لازم است تاریخ راستین ملت خود را با اتکا به مستندات تاریخی منطبق  بر واقعیت برای ملتمان گردآورده و به یادگار بگذاریم.

لازم است در تاریخ‌نگاری این موارد مدنظرقرار گیرد. مؤلف یا نگارنده تاریخ اطلاعات خود را جمع‌آوری و ثبت نماید تا وقایع گذشته در طی زمان بدست فراموشی سپرده نشود کارهای بزرگ و حیرت‌انگیز جنگ‌ها و ستیزها و چرایی پیش آمد آنها، مهم است و باید در طول ثبت و ضبط گردد تا برای تجزیه‌وتحلیل چرایی وقایع و اتفاقات یا اهمیت آنها بطور دقیق تجزیه تحلیل‌شده سپس یک تاریخ درست در خدمت جامعه قرار گیرد. و امید به آن روز.

اورمیه ۱۴۰۱ اسفندیار حاجیلو