شامان (کام)

قارتال نیوز/ “کام ها”(شامان) با دعاهایشان مریضان را شفا داده و در آیین ها و مراسمی که برگزار می شد, روحهای بد و خطرناک را از مردم و ملت خویش دور نگه می کردند. مردم معتقد بودند که شامان ها فرستاده و پیامبرانی از طرف “گؤک تنگری”  هستند مسلح به علومی خفیفه , اسراری ناشناخته و قدرتی خارق العاده.  هر شمنی با روش و متد مخصوص خویش به جوش و خروش درآمده به خلسه می رسید و الهامی خدایی دریافت می کرد یعنی صاحب وحی می شد و از اسرار پنهانی بعنوان سفیر “گؤک تنگری “آگاهی می یافت.

در حال سماع( سمه لنمک ترکی), جوش و خلسه با ارواح ارتباط برقرار کرده, بدین طریق به آسمان ها و زیر زمین سفر کرده و از اسرار پنهانی دنیا و خلقت و کاینات با خبر می گشت. برای رسیدن به  خلسه شامان ها با موزیک , ریتم , رقص و پایکوبی شروع به آیین خویش کرده و برای تداوی مریضان,  خبردار کردن مردم از اتفاقات و حوادث آینده , پیشگویی, تطهیر ارواح و دور کردن بدی از ملت خویش, با رقص به خلسه رفته و از لحاظ ذهنی ارتباطش  با دنیای مادی قطع می گردد.

در حقیقت اینکار یک نوع حالت دیوانگی و بیقراری است. اکثر شامان ها دارای دریافت های عمیق و حامل قدرت خیالات بی انتها می باشند. با رفتن شامان به خلسهُ عمیق و از خود بیخود شدن و تا به هوش آمدنش مردم به این باور می رسیدند که شامان با خلسه به گشت و گذار در آسمان ها, کهکشان ها و فضا, زیر زمین و رفتن  به عمق ناشناخته ها, سیاحت در عالم غیب  به قدرتی منحصر به فرد رسیده و به جایگاه ویژه ای در اجتماع دست می یابد.

شامان ها با تحت سلطه درآوردن روح های مردگان ( مخصوصاً ارواح پدر) , قدرت های طبیعی( ارواح طبیعیت) با شیاطین ارتباط برقرار می کنند. شامان در مواقع لازم و ضروری می تواند ارواح را در هر کجای دنیا باشند فرا بخواند. این فراخوانی ارواح از طرف شامان ها معمولاً با سازهایی چون قوپوز, نی, طبل و دهل و سازهای مخصوص فرهنگ آن منطقه همراهی می شود.

گاهی شامان همه را به سکوت وا می دارد و حتی از ساز هم صرف نظر کرده تا چیزی مانع تمرکز وی جهت رسیدن به دنیای غیب و آوردن خبر از دنیای ارواح, عالم غیب و پیشگویش نگردد. در شامانیزیم ارتباطی قوی و غیر قابل قطع مابین خدا, طبیعت و انسان در جریان هست و شامان در این چرخه رابط فعال میان دنیای ارواح و انسانهاست.

از دید افسانه ها و اسطورهای ترکان, گؤک تنگری وقتیکه اولین شامان را خلق می کرد در جلو خانه او درختی با ۹ شاخه می کارد. بدین سبب هر شامانی برای تمثیل خویش درختی می کارد. به این درخت اسم “توروگ” می گذارند.

طبق این روایت الهه” اولگن” به اولین شامان چنین می گوید: ” اسم تو بعد از این کام(شامان) خواهد بود” بعدها براساس روایتی از ترکان “یاگوت” الهه “آییق خان” نیز سه شامان دیگر در زمین مبعوث کرده و جلو چادر هر یک از این ها هم درختی کاشته بود.

به همین خاطر وجود درخت های شامان ها, با درخت مقدس زندگی الهه “اولوکای” بعنوان رابط مابین زیر زمین, زمین و آسمان در ارتباط است. براساس روایتی از ترکان مغول شامانی بنام “هولونگوتو “ی مقدس در تدارک  و آمادگی برای رسیدن به ۹ مرتبه شامانیزم یعنی اوج, با جمع کردن و همراهی۹۹ زن شامان و ۹۹ مرد شامان جهت معراج به کوه های “سایان” رفته و عزلت گزیدند.

در فرهنگ ترکان به شامان های مرد تعبیر صفت “طویون” (خان و کرال, صاحب) و شامان های زن  تعبیر “هوتون”( کرالیچه و پرنسس) بکار می بردند. بنا به اعتقاد ترکان آسیا دو گونه “کام” (شامان) داریم:

۱-شامان سفید(آک طویون): شامان هایی که با ارواح خوب ارتباط برقرار می کنند.

۲-شامان سیاه (قارا طویون) شامان هایی که با ارواح بد ارتباط برقرار می کنند.

کام یا گام از نظر معنای لغوی زرق و برق (ترکی گؤزآلیجیلیق) می باشد. قام,کام و گام با کلمه ترکی “قاماشماق “هم ریشه هست. فعل “قاماماق” به معنای پوشاندن  و بستن  روی شئی  و کلید زدن می باشد و این معنی می تواند با تحت سلطه قرار دادن ارواح توسط شامان در ارتباط باشد. “کامانماک” معنای غرق شدن در موضوع و مساله ای و خفه شدن هم می دهد. “هاماه “در ترکی مغولی به معنی اجتماع کردن هست که شامان در بسیاری از مواقع آیین اش را در اجتماعی عظیم  و جمع کردن مردم در کوه ویا میدانی بجای می آورد و مردم را تحت تأثیر حرکات و رفتار و بیان خویش قرار می دهد.  کلمه “کام “در ترکی مغولی و تونقوزی و اویغوری معنای توپلولوک(اجتماع) توپلانماق(جمع شدن) و اجتماع کردن در مکانی را می دهد. در ترکی “تونقوز”ی قدیم کلمه “کوم “یا “قوم”  kum  به معنای روح می باشد. در زبان ترکی مغولی “کمه”  و “همه ”    kemeو   hemeمعنای رسالت پیامبری را داده و در منطقه آلتای معنای “راه رفتن” را می دهد. در برخی از لهجه های ترکی مجاری گام معنای رمال و کاهن را دارد.

شامان در فرهنگ و تاریخ ترکان نقش عمده ای دارد بطوریکه در بسیاری از قبایل ترک علاوه بر نقشهای فوق الذکر شامان ها حتی در جایگاه مشاوران, وزیران, عالمان مستشاران امپراطوران هم نقش ایفاء کرده اند.

دکتر ولی توران