محوطه قره‌قوزلو میاندوآب، شهری متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد

به گزارش پایگاه خبری قارتال نیوز،محوطه­ ۳۰ هکتاری قره­‌قوزلو در نزدیکی روستایی به همین نام از توابع میاندوآب و جنوب شرق دریاچه­ ارومیه قرار داشته که براساس کاوش‌های لایه­‌نگاری، به لحاظ وسعت و غنای آثار سفالی یکی از محوطه­‌های مهم و شاخص استان به‌خصوص در عصر مفرغ، آغاز دوره ورود به شهرنشینی محسوب می‌شود.

وسعت ۳۰ هکتاری عرصه تپه، وجود ابزارآلات استخوانی، جوش­‌های کوره و سفا­ل­‌های سوخته و دودزده نشان می‌دهد، این محوطه یکی از مراکز مهم صنعتی و تولیدی در دوره­ مفرغ بوده و شاخصه‌های شهرنشینی در هزاره سوم قبل از میلاد را تداعی می‌کند که چند دوره­ متوالی بی‌وقفه مسکون بوده است.

کشف نقوش هندسی و حیوانی در قره‌قوزلو

وجود نقش‌­های مختلف هندسی، حیوانی و گیاهی بر روی ظروف نشان از قدرت و خلاقیت بالای سازندگان در این مکان فرهنگی در جنوب شرقی دریاچه ارومیه می­‌دهد. وجود منابع آبی و معادن زیرزمینی در دشت میاندوآب در بهره­‌برداری و تولید مصنوعات مختلف در محوطه قره‌قوزلو مؤثر بوده است.

در منطقه میاندوآب کانسارهای فلزی و غیرفلزی در میان سازندهای مختلف به‌صورت کانسارهای معدنی دیده می­‌شود که بخشی از آن‌ها در حال بهره‌­برداری و قسمتی نیز به­‌صورت توان معدنی قرار دارند.

شواهد تولید در قره­‌قوزلو به دو صورت منقول و غیرمنقول بوده که شواهد غیرمنقول شامل کوره­‌ها، اجاق­‌ها و شواهد منقول شامل سفال­‌های سوخته و سنگ‌های ساب هستند.

نزدیکی این محوطه به منابع آبی، تکنیک­‌های تولید، فرم، ابعاد و تزئینات موجود بر روی سفال­‌ها نشان از تولید تخصصی و انبوه در این مکان دارد.

وجود ابزارهای استخوانی

ساخت ابزارهای سنگی تراشیده، اشیای استخوانی و صدفی، تولید ظروف سفالی و فعالیت­‌های مربوط به طبخ و ذخیره‌سازی نشان می­‌دهد بخش بزرگی از این محوطه اختصاص به فعالیت‌­های تولیدی داشته است.

پیدا شدن سنگ­‌های ساب، شواهدی دال بر فعالیت­‌های غنی کشاورزی بوده و به دلیل مجاورت با منابع غنی آبی این امکان همواره وجود داشته است.

در زمینه تولید سفال هم باید گفت که این امر به شکل استاندارد انجام می­‌گرفته است، وجود نقوش متعدد از جمله اشکال پاپیونی، مثلثی، هندسی و سایر تزئینات موجود بر روی آنها و ترکیبات و مواد استفاده در آنها همه از تولید تخصصی حکایت دارند.

این شواهد گویای این است که در قره‌­قوزلو تولید چند منظوره توسط افراد ساکن در آن و به­‌طور تخصصی انجام می­‌شده است، نمونه تولیدات این محوطه با آثار تولیدی سایر محوطه­‌های هم‌جوار قابل مقایسه هستند.

مشابهت اشیای صدفی قره‌قوزلو با اشیای محوطه حاجی‌فیروز

سفال­‌های منقوش قره­‌قوزلو از لحاظ رنگ، فرم و نقوش شباهت­‌های زیاد با سفال­‌های تپه­ سه‌گردان مهاباد دارند، همچنین اشیای استخوانی، سنگی و صدفی آن در محوطه حاجی‌فیروز در دشت سلدوز و تپه­ یانیق واقع در ضلع شرقی دریاچه ارومیه مشابهت زیادی دارند.

پیکرک‌­های گلی مکشوفه از این محوطه با پیکرک­‌های حاجی‌فیروز مشابهت فراوانی دارند، ابزارهای سنگی، استخوانی و سفالی قره­‌قوزلو با آثار محوطه­‌های اهرنجان و قره‌تپه در سلماس مشابه هستند.

حاصل سخن اینکه محوطه قره­‌قوزلو همانند سایر محوطه­‌های عصر مفرغی نشانه‌های قوی از تولید در این دوره را دارد و باستان‌شناسان را به این نتیجه می‌رساند که در دوره مفرغ تولید به شکل کاملاً تخصصی و گسترده بوده و سبب تقسیم کار و افزایش محصولات شده به تبع آن توسعه و پیشرفت جوامع را امکان‌پذیر کرده است.

ارزیابی داده‌­های به‌دست آمده از محوطه­ قره­‌قوزلو تنوع تولیدات مختلف را در این محوطه از منظر کمی و کیفی به ما نشان می­‌دهد براین اساس می­‌توان چنین تحلیل کرد که در عصر مفرغ دوره تغییرات زیادی در ویژگی­‌های مکانیکی فلزات ایجاد و تولیدات از دوام، استحکام و کیفیت بالایی برخوردار شده و خواص فیزیکی آن‌ها ارتقا پیدا کرد.

در قره‌­قوزلو شواهد مستند کافی از تعداد قطعات سنگی، استخوانی و صدف­‌هایی داریم که آنها را به شکل‌­های خاص و دارای کاربری­‌های ویژه تولید کرده‌اند که نشان از مهارت در ساخت فرهنگ مادی و قابلیت­‌های فناوری آن به شمار می‌رود.

در سایه همین قابلیت­‌هاست که در عصر مفرغ شاهد ارتباط با محیط‌زیست و فعالیت‌­های تولیدی بی­‌سابقه­‌ای هستیم که زندگی اجتماعی را متغیر کرد و دلایل قوی بر آغاز اجتماعات شهرنشینی هستند.

موقعیت جغرافیایی تپه­ قره قوزلو

 تپه­ باستانی قره‌­قوزلو در جنوب دریاچه ارومیه و ۳۵ کیلومتری شمال غرب شهرستان میاندوآب و چهار کیلومتری شرق روستای قره­‌قوزلو واقع شده است، موقعیت جغرافیایی این محوطه ۳۷ درجه و ۷ دقیقه و ۴۸ ثانیه طول جغرافیایی و ۴۵ درجه و ۵۴ دقیقه و ۶۸ ثانیه عرض جغرافیایی است.

ارتفاع تپه از سطح دریا  هزار و ۳۰۸ متر، نسبت به زمین­‌های مجاور حدود ۱۲ متر و وسعت تپه حدود ۳۰  هکتار بوده که به­‌صورت طولی در جهت شمالی-جنوبی گسترش یافته است.

ابراهیم خرازی