“پـدر بر پـدر مـر مـرا تــرک بـود” (بخش دوم)

نظامی بیر چوخ یئرده تورک اولدقونا و تورک اولدقی اوچون فخر ائدرک گویوس قاباردیب ،شعر دیلیله تورک اولدوقونی گورسدیب:

پدر بر پدر مر مرا ترک بود –  که هر یک به نیرو یکی گرگ بود

شاعیرین آروادی و حیات یولداشیدا “آفاق خانیم “بیر تورک کنیزی دی کی شیروانشاهلار اونا باغیشلامیشدیر(بیلدیگمیزه گوره نظامنین اوچ قادینی اولموش ،اما ان سئودیگی آفاق اولموشدور کی اوندان بیر محمد آدلی اوغلان اوشاقی یادیگار قالمیش)نظامی اوز قادینین تعریفینده ده تورک دویغولاریلا گوزل بیر شکیلده بوجور گوسدریب:

همایون پیکر نغز خردمند فرستاده به من دارای دربند

پرندش درع و ازدرع آهنینتر قباش از پیرهن تنگ آستینتر

سران را گوش بر مالش نهاده مرا درهمسری بالش نهاد

هچو ترکان گشته سوی کوچ محتاج به ترکی داده رختم را به تاراج

اگرشد ترکمازخرگه نهانی خدایا ترک زادم را تو دانی

نظامنین تورکلره بسلدیگی اونم و دیر اوقدر یوکسگیدیر کی بیر چوخ یئرده تورکلری و اوز آتا- بابالارنین گوزل بیر شکیلده تعریف و تمجید ائدمیش و حتا بیر یئرده حکومدارین تورک اولماقینا و اونلارین حکومدارلیقلاریندان درس آلماقینی ایستمیش:

دولت ترکان که بلندی گرفت مملکت از داد پسندی گرفت

چونکه تو بیداد گری پروری ترک نه ای ،هندی غارتگری

نظامی یاشایشی بویونجا تورک سئوگیسیله یاشاییب ،حتا او زمان کی ایستیردی “لیلی و مجنون “داستانینی یازا تورک دیلینده سویلمک ایستیردی ،نیسه کی شیروانشاهین امریله مجبور قالیر کی فارسجا یازیسن ،حتا داستانین اولینده اوزی دئدیگی فارس دیلینده یازیلماقی ایستنیلن زمان یازماق ایستمیر اما اوغلونون اسراریله و اونون ایستگینی یئره سالماماقا گوره لیلی مجنونودا فارس دیلینده یازیر:

درحال رسید قاصد ازراه آورد مثال حضرت شاه

کای محرم حلقه غلامی جادوی سخن جهان نظامی

خواهم که به یاد عشق مجنون رانی سخنی چو درمکنون

چون لیلی بکر اگر توانی بکری دو – سه در سخن نشانی

در زیور پارس و تازی این تازه عروس را ترازی

ترکی صفتی وفای مانیست ترکانه سخن سزای ما نیست

چون حلقه شاه یافت گوشم ازدل به دماغ رفت گوشم

سون بیتیده گوروندوگی کیمی شاعیرین بو دیرلی اثری تورک یازامادیگی اوچون اوزگونلوقی آیدینجا گورنور.

ترکی ام را دراین جیش نخرند لارجرم دوغبای خوش نخورند

شاعیرین تورک دیلیله تانیش اولدوقی و بو دیلیله علاقه ساخلاییب اونی هر بیر یئرده ایشلک حالده کولانماسی بونون گوسترگسیدیر.شاعیرین بیر چوخ شعرینده یوزلرجه تورک سوزجوگی گوزل بیر شکیلده ایشلتدیگی گورنور:

خاتون،آقا،قشلاق،ییلاق،قیزیل،آتابک،ایل،یاغی،اروغ،سنجر،تمغا،نوکر،اوشاق،یرغو،و….کیمی کلمه لرینی اورنک وئرمک اولار.

نظامینین تورک قادینینا بسلدیگی اونم “خسرو و شیرین “داستانیندا آیدینجا گورونمکددیر.شیرین بیر تورک قیزی و قادینی اودوقواوچون بیر تورک گوزلی ساییلیب و اونی گوزل و نجیب و محتشم گورونوملی بیر ادبی آبیده کیمی گوسترمکددیر.آنا دیلی اولمایان فارس دیلینده معجزه سینی گوسترمگه چالیشان ،”تورکی سایاق”سوزلی اولان شاعیرآذربایجان و تورکلرین زنگین اغیز ادبیاتیندان اوزلیکله آتا- باباسوزلریندن گوجلی بیر شکیلده فارس دیلینه قازاندیرمیشدیر.

شیفاهی خلق ادبیاتی و فولکلور نظامی نین ان سئویجی ساحه لردن بیریسی سایلیرکی اونلاردان بیر سیراسین اورنک اولاراک گوستریریک:

ایت ده گئتدی،ایپ ده گئتدی:“رابعه با رابع آن هفت مرد گیسوی خودرا بنگر تا چه کرد”

یاغیشدان گورتولدوق،دامجیه راست گلدیک: کنون در خطرگاه جان آمدیم زباران سوی ناودان آمدیم”

هئچ کیم آیرانینا تورش دئمز: “هرکس دربهانه تیزهش است کس نگوید که دوغ من ترش است”

اسلانین دیشیسی ارکیی اولماز: “بسا رعنا زنا کو شیر مرد است بسا دیبا که شیرین در نورداست”

داما – داما گول اولار: “دریا که چنین فراخ رویست پالایش قطره های جوی است”

خروز اولماسا صبح آچیلماز؟: “گر گردن مرغ را شکستند آخر دم صبح را نبستند

آختاران تاپار: “چنین زد مثل شاه گویندگان که جویندگان یابندگان”

نظامینی تورکلری تعریف ائدیب اونلاری سئوه- سئوه تمجیدی بیر چوخ شعرینده گورنور:

زهی ترکی که میر هفت خیل است زماهی تا بماه او را طفیل است

باشقا بیر شعریده:

نه ترکم که من تازی ندانم شکن کاری طنازی ندانم

و یا:

بغمزه گرچه ترکی دل ستانم ببوسه دل نوازی نیز دانم

یادا:

ترک خطائی شده یعنی چو ماه زلف خطا بر زده زیر کلاه

به ترکان نه قلم بی نسخ تاراج یکی میمش کمر بخشد یکی تاج.